Myers-Briggs Type Indicator, Teamrollenmodel van
Belbin, Roos van
Leary en de
Axenroos en het
enneagram. Modellen, trainers zijn er dol op. Modellen die worden ingezet om persoonlijkheidstypen en karaktertrekken van deelnemers te onderscheiden. Termen als introvert, extravert, denker, voeler, instinctief, intuïtief etc. Van alles komt aan ons voorbij wanneer we met een team aan zo’n training beginnen. Een veelgehoorde opmerking bij deelnemers is dat ze het allemaal niet meer snappen, en dat is niet zo vreemd wanneer je bedenkt dat er zoveel verschillende typen en modellen bestaan.
Zelf heb ik als analytisch ‘waarnemer’ jaren lang het enneagram bestudeerd. Ik smulde ervan omdat het enneagram tot in detail persoonlijkheden beschrijft. Ik leerde over het ontstaan menselijk gedrag, drijfveren, basisverlangens, kindertijd patronen, kern identificaties en ontwikkeling niveaus. Die kennis is natuurlijk handig wanneer je als trainer werkt met individuen of teams.
Tot zover niks aan de hand zou je zeggen. En er is een valkuil, we gaan mensen ‘labelen’. Ik kan me nog herinneren dat ik binnen enkele minuten deelnemers kon onderscheiden en hun gedrag tijdens een training kon voorspellen. Er zijn binnen een teams altijd mensen die in verzet gaan of het op hun eigen manier willen doen.
Stop met labelen
Wat ik door de jaren heen ontdekte was, dat wanneer wij individuen labelen, we ze niet meer zien voor wie ze werkelijk zijn. En daarmee ontnemen wij hen hun leerproces. Ieder mens wordt geboren met hetzelfde spectrum van kwaliteiten. Om dat te begrijpen hoeven we alleen maar naar jonge kinderen te kijken. Kinderen hebben geen label en zien de wereld vanuit een open vizier. Zij beschikken over kwaliteiten waar velen volwassenen jaloers op zijn. Wanneer we opgroeien worden we ongemerkt door opvoeders, scholing en omgevingsfactoren in hokjes gezet. We leren als het ware onze kwaliteiten te onderdrukken om zodoende te voldoen aan de verwachtingen van onze omgeving. We beschikken dus nog steeds over alle kwaliteiten die we als kind hadden. We zetten ze alleen niet meer in.
Oogcontact maken
Een mooi voorbeeld hiervan is een oefening die ik vaak inzet tijdens workshops. Ik nodig de deelnemers uit om oogcontact met elkaar maken. Een simpele oefening waarbij mensen al mingelend door de ruimte met andere contact maken. Deelnemers ontdekken dan meteen hoe ongemakkelijk ze het vinden om een ander echt aan te kijken. Ze hebben het simpelweg afgeleerd omdat oogcontact heel intiem kan zijn. Kinderlijk simpel maar heel effectief.
Controle
Maar waar komt die fascinatie voor modellen toch vandaan? Het antwoord is simpel, we willen alles kunnen begrijpen. In zekere zin zijn we bewust of onbewust op zoek naar zekerheid. En die zekerheid geeft ons het gevoel dat we in controle zijn. Het is natuurlijk een schijnzekerheid want bottom line kunnen we niks controleren.
Conclusie
Modellen zijn handig ter ondersteuning maar mogen nooit de boventoon voeren tijdens een training. Zelf maak ik graag gebruik van het DISC model omdat het simpel is en informatie koppelt aan kleuren. De kleuren zeggen iets over gedrag maar niet over wie iemand werkelijk is. Wanneer we dat inzien hoeven we nooit meer iemand te labelen en gaan we mensen zien voor wie zij werkelijk zijn.
